Instructies crowdsourcing-project 'De gevangenen van Kamp Vught': kaarten Joodse gevangenen

Algemene instructies

• Neem teksten en cijfers altijd letterlijk over. Niet interpreteren! Geen afgekorte woorden uitschrijven, Duitse woorden vertalen, of spelfouten herstellen. 
• Op het ene kaartje staat meer informatie dan het andere. Informatie die er niet op staat wordt dus niet ingevuld, en hier hoeft ook geen melding van gemaakt te worden. 
• Door op het vraagteken en het pijltje te klikken bij een bepaald invulvak, krijg je meer informatie over welke informatie relevant is op het kaartje en wat je zoal kan tegenkomen. Let op: deze informatie is niet geheel uitputtend, maar geeft een eerste idee. Zie deze handleiding voor meer gedetailleerde instructies.
• Laat nooit een ander werken onder uw inloggegevens. Ieder die mee wil werken aan het project dient zichzelf aan te melden en toestemming te krijgen.
• Alleen thuis werken (het liefst achter een desktop i.p.v. laptop). En in ieder geval nooit in openbare gelegenheden als in de trein, een café of bibliotheek, of op openbare netwerken.
• Soms staan er woorden of cijfers in potlood of erg klein geschreven. Gebruik de zoomfunctie om dit goed te bekijken. 
• In veel gevallen staat er linksonderin een K met een nummer gedrukt. Dit hoort bij het drukwerk van de kaartjes en het nummer is niet gerelateerd aan de gevangene(n). Deze informatie hoeft dan ook niet ingevuld te worden. Zie als voorbeeld: 
• In het Judendurchgangslager zaten vaak meerdere leden van één familie gevangen. In de administratie kreeg iedere persoon een eigen kaartje, maar werd ook bijgeschreven op het kaartje van familieleden als broer / kind / moeder / etc., etc. (de relatie tot de hoofdpersoon). Het kan daarom heel goed zijn dat u verschillende kaartjes tegenkomt waar dezelfde persoon telkens op terug komt.
• We voeren Duitse termen en woorden in dus u kunt letters met trema’s en umlauten tegenkomen. Neem deze letters graag letterlijk over! Het kan natuurlijk lastig zijn om te vinden welke combinatie u op uw toetsenbord moet gebruiken voor bepaalde letters. Daarom hier een aantal webpagina’s met toetsencombinaties, instructies en tips.
  • http://mslog.nl/asskeycoats/asskeycoats1.html
  • http://www.hoejetypt.nl/uitleg.php
• Bekijk hieronder hoe het kaartje dat bij de oefening staat is ingevuld. Druk op het plusje om de afbeelding te vergroten. [De personen op deze kaart zijn overleden en daarom is het mogelijk deze schermafdruk op te nemen in de handleiding.]

Onleesbare tekens / woorden / scans 

• Is de scan in z'n geheel onleesbaar of staat er niets op? Sla de taak over (met de knop rechtsonder in het scherm). De kaart komt dan terecht bij een andere vrijwilliger en uiteindelijk een redacteur.
• Onleesbare tekens moeten vervangen worden door een @ (per karakter), dus als je ‘straat’ in ‘jodenbreestraat’ niet kan lezen schrijf je ‘jodenbree@@@@@@‘. Dat geldt ook voor hele woorden of velden waar wel iets staat, maar waarvan de precieze informatie onleesbaar is. 
• In geval van doorstrepingen en correcties: neem de gecorrigeerde tekst over in de daartoe bestemde invoervelden, bijvoorbeeld '12'. Vermeld vervolgens onder 'overige informatie en nummers' in het veld 'tekst of nummer, letterlijk overnemen' tussen rechte haakjes, de doorgestreepte informatie. Bijvoorbeeld '[11]'. In het veld 'evt. opmerkingen hierbij' kunt u waar nodig extra informatie geven over de locatie van de verbeterde tekst op het kaartje o.i.d.
• De velden rechts van de scan zijn er voor alle informatie die letterlijk van de kaartjes overgenomen wordt. Als het ware een 'kopie' van de informatie (met eventuele fouten) op de kaartjes. U mag immers niet verbeteren / interpreteren / aanvullen, etc. Alle informatie op de kaartjes zou in deze vaste velden kwijt moeten kunnen. Want informatie waar geen vast veld voor is vult u in bij 'staat er nog meer op het kaartje?'. Graag in principe dus niet het opmerkingenveld gebruiken voor het vermelden van onleesbare woorden. Deze kunnen altijd vermeld worden zoals hierboven beschreven. Tenzij en alleen in het volgende geval:  
  • Als er een onleesbare dag / maand / jaar op het kaartje staat, laat dit dan weten via een melding als ‘geboortemaand of transportdatum onleesbaar’. Vul de leesbare gegevens wel altijd in op de juiste plek, ook als er dan geen complete datum van kan worden gemaakt. Deze uitzondering wordt gemaakt omdat het niet mogelijk is om in de datumvelden een @ te gebruiken ter vervanging van onleesbare getallen. Let op! De knop 'melding verzenden' werkt los van de knop 'taak versturen'. Zorg er dus voor dat u hierop drukt voordat u doorgaat naar de volgende scan.

Opslaan van een taak

• Om te voorkomen dat een formulier per ongeluk vroegtijdig wordt verzonden, is de volgende beveiliging ingebouwd: een taak kan alleen worden opgeslagen als het veld 'overige informatie en nummers' is ingevuld (of dit veld is weggeklikt als er geen extra informatie te vermelden valt). Daarom het advies dit veld als laatste in te vullen. 
• Het is (na bewerken van het 'overige informatie en nummers'-veld) mogelijk dat een taak wordt opgeslagen middels de enter-knop. Dit is een standaard browser-functionaliteit en kan dus in de crowdsource-omgeving niet worden uitgeschakeld. In verband hiermee dus ook de tip om dit veld als laatste in te vullen. 
• Tip van een vrijwilliger: Open een extra veld onder 'Overige informatie en nummers' en laat deze openstaan totdat u klaar bent met invoeren. Haal deze dan pas weg middels het kruisje. 
• Het kan gebeuren dat u per ongeluk te snel op ‘taak versturen’ heeft gedrukt. U heeft bijvoorbeeld wel al alles ingevuld, maar wilde nog een laatste check doen. Het kaartje wordt verzonden voordat u klaar was met invoeren. Dat is heel vervelend! Om te voorkomen dat er onvolledige gegevens opgenomen worden in de database, hebben we ervoor gezorgd dat elk kaartje door twee vrijwilligers wordt ingevoerd. Door de dubbele invoer kunnen we na afloop van het project alle kaartjes die verschillen hebben in de ingevoerde informatie eruit filteren. Deze bekijken we dan nog eens, en zorgen voor volledige informatie in de database. Een mail sturen is dus niet nodig! 

Specifieke instructies

Onderdeel 'Persoonsgegevens'

• Voornaam: Schijf in dit veld alle voornamen zoals beschreven op het kaartje, mocht de persoon er meer dan één hebben. 
• Geboortedatum: meestal staan de laatste twee nummers van het geboortejaar vermeld; zoals '87' (= 1887) en '02' (= 1902). Vermeld graag het hele jaartal. En gebruik in de geboortedag en -maand geen voorloopnullen. Als er bij een geboortedatum de vermelding van een dag, maand of jaar mist. Laat dit veld dan leeg.
• Geboorteplaats: staat meestal achter de geboortedatum.
• Nationaliteit: staat, indien genoteerd, meestal achter de geboorteplaats. Vaak afgekort, maar neem het over zoals het er staat. Wat u kunt tegenkomen is 'Ned.' (de Nederlandse nationaliteit) of 'St.' (statenloos; ofwel een Duitse of Oostenrijkse jood die naar Nederland is gevlucht en daarmee zijn nationaliteit is verloren), zoals hier te zien is: 
• Adres: Toevoegingen achter huisnummers kunnen soms anders zijn dan een letter, bijvoorbeeld apostrofs (' '' ''' staat voor 1 hoog, 2 hoog, 3 hoog). Maar ook wel romeinse cijfers. Let erop dat u deze toevoeging aan het huisnummer meeneemt in het daartoe bestemde veld. Gebruik het teken dat op het kaartje staat en maak er geen cijfer van. 
• Beroep: staat, als aangegeven, meestal rechtsonder op het kaartje. Beroepen worden niet vertaald naar het Nederlands. Neem de informatie letterlijk over, dus ook beroepen in Duitse spelling. 

Onderdeel 'aankomst, transport e.a. gebeurtenissen'

• Let op: dit onderdeel is alleen bestemd voor informatie over de hoofdpersoon. Alle gegevens die aan de eventueel genoemde familieleden gekoppeld zijn, moeten in het andere-gegevens-veld bij het familielid worden geplaatst.  
• Datum van binnenkomst: dit staat veelal aangegeven in de rechterbovenhoek van de kaart, in twee cijfers (een dag en een maand). Zoals '20.2' of '14.5'. Vul dit in als gebeurtenis, alleen de datum, er hoeft geen gebeurtenis beschreven te worden. Het jaartal wordt vrijwel nooit gegeven, en hoeft dus bij afwezigheid ook niet te worden ingevuld. (Bij aanwezigheid uiteraard wel.)
  • Het kan voorkomen dat er een W. voor de datum staat. Er zijn vier transporten van Westerbork naar Vught geweest, bijvoorbeeld op 2 oktober. Vul in dat geval in het veld 'gebeurtenis' de W. in. Een voorbeeld: 
• Datum van transport: in veel gevallen staat er in het midden van de kaart, in potlood en vrij groot, een datum (dag en maand) met de letter 'W' aangegeven. Dit geeft de datum van transport naar Westerbork aan. Vul dit in als een gebeurtenis 'W', met de datum-gegevens. 
• Meldingen met een datum die gerelateerd zijn aan de hoofdpersoon of in ieder geval niet gerelateerd zijn aan een familielid, met uitzondering van een geboortedatum, zijn 'gebeurtenissen', en mogen dus in dit veld / deze velden opgenomen worden (en niet bij 'overige informatie en nummers' worden gezet).
• Het kan zijn dat u linksboven een melding met bijvoorbeeld een 'M' en een datum ziet staan. Dit verwijst naar een buitencommando (in dit geval Moerdijk). Zie hier een voorbeeld:  Voer in dit geval twee aparte gebeurtenissen in. Namelijk '[M ] 26 3' (de 'M' tussen rechte haakjes omdat deze is doorgestreept) en '13 9' (de haakjes vullen we niet in, omdat dat niet kan in een datumveld, en daar hoeft geen melding van gemaakt te worden).
• Meerdere gebeurtenissen op een kaart? Voeg met het plusteken  nieuwe gebeurtenissen toe.

Onderdeel 'familieleden'

• Meestal staan één of meer familieleden aangegeven op het kaartje. Neem alleen over wat er staat. Neem geen achternamen over als die ontbreken, en interpreteer niet wat de relatie tussen de personen is als dat niet wordt aangegeven.  
• Druk op het kruisje om één of meer familieleden te kunnen toevoegen. 
• Geboortedatum: meestal staan de laatste twee nummers van het geboortejaar vermeld; zoals '87' (= 1887) en '02' (= 1902). Vermeld graag het hele jaartal. En gebruik in de geboortedag en -maand geen voorloopnullen. Als er bij een geboortedatum de vermelding van een dag, maand of jaar mist. Laat dit veld dan leeg.
• Relatie: Soms wordt de relatie tot de hoofdpersoon op het kaartje aangegeven, vaak met één letter. Neem die letter over (en vul niet aan). Ondanks dat, is het wel interessant om te weten wat de betekenis is: V (vater), F (frau), S (schwester), M (mutter), B (bruder). Dit is geen uitputtend overzicht!
• Andere gegevens familielid: neem, als aanwezig, overige informatie behorende bij de vermelding van een famiilielid letterlijk over in dit veld. Als er meerdere gegevens over één familielid in te voeren zijn, onderscheid deze dan met een punt-komma (;). 

Onderdeel 'Overige informatie en nummers'

• Let op: dit onderdeel is alleen bestemd voor informatie over de hoofdpersoon. Alle gegevens die aan de eventueel genoemde familieleden gekoppeld zijn, moeten in het andere-gegevens-veld bij het familielid worden geplaatst.  
• Alle informatie en nummers die u op het kaartje ziet staan, en niet onder de vermelding van een familielid hoort óf in één van de vaste velden past onder 'persoonsgegevens' en 'aankomst, transport e.a. gebeurtenissen hoofdpersoon', vult u in dit veld in. (Let op: meldingen met datums vallen dus onder 'aankomst, transport e.a. gebeurtenissen hoofdpersoon'.)
• Wat u kunt tegenkomen en plaatsen in dit veld is het gevangenenummer: Dit staat, als aangegeven, meestal tussen haakjes. Vaak in het midden van een kaartje. Noteer ook de haakjes! (Zo herkennen we achteraf dat het om een gevangenennummer gaat.) Het kan zijn dat er meer dan één gevangenenummer wordt opgegeven. Geef elk nummer een eigen veld. 
• Wat u kunt tegenkomen en plaatsen in dit veld is het Sperrst nummer: Dit staat, als aangegeven, meestal linksonder op het kaartje en begint vaak met ‘6’. Wordt soms aangegeven met ‘sperrst’. Neem alleen het nummer over. Dit nummer geeft aan dat de persoon tijdelijk was vrijgesteld van deportatie naar het oosten. Op welke grond, staat te lezen in 'Ondergang' van J.Presser (p. 290-291): 
  • 10 000-20 000: ‘Fremdstaatler’, de Portugese Joden. 
  • 20 000-30 000: Protestants-gedoopte Joden.
  • 30 000-40 000: de ‘Abstammungsjuden’, wier raszuiverheid nog in onderzoek was.
  • 40 000-50 000: ‘Protektions- und Angebotsjuden’. 
  • 60 000-80 000: ‘Rüstungsjuden’. Joden die onmisbaar waren voor de Duitse oorlogsindustrie, vanwege hun handel in confectie, bont, gummiregenjassen, diamant, oud metaal of lompen. Deze groep 'gesperrden' 
  • 80 000-100 000: de eigenlijke Joodse Raad stempels.
  • 100 000-110 000: gemengd-gehuwden. Kinderloze huwelijken, waarvan de man het Joodse deel vormde, ontvingen een bijzonder stempel van 108 000 af.
  • 120 000: Tegen inlevering van diamanten of andere kostbaarheden konden Joden een stempel verwerven dat aanvankelijk in de serie 40.000 viel, later (vanaf juni 1943) in een aparte serie die met 120.000 begon.
• Het kan zijn dat u linksboven 'Z.K.' ziet staan. Dit is een afkorting voor 'Zentral Kartei' (centrale administratie). Neem deze informatie (letterlijk!) over in het veld 'overige informatie en nummers'. Het geeft aan dat de persoon op het kaartje in het judendurchangslager gevangen zat.
• Het kan zijn dat u rechtsboven 'JS' ziet staan (of in die richting). We zijn er nog niet achter welke betekenis deze aantekening heeft. Maar neem deze informatie over in het veld 'overige informatie en nummers'.
• Het kan zijn dat u in het midden bovenin een nummer in potlood geschreven ziet staan (varierend van 1370, 61, 24, 989 tot 70, heel wisselend). We zijn er nog niet achter welke betekenis deze aantekening heeft. Maar neem deze informatie over in het veld 'overige informatie en nummers'. 
• Het kan zijn dat u rechtsonder op het kaartje 'Freiw. Den Haag' ziet staan (of een variant met bijvoorbeeld een andere plaatsnaam). Neem dit natuurlijk letterlijk over in het veld 'overige informatie en nummers'. De betekenis is als volgt: de afkorting 'Freiw.' staat voor ‘freiwillig’. Wat wil zeggen dat deze persoon zich vrijwillig vanuit Den Haag gemeld heeft bij het kamp. Zeer waarschijnlijk om bij familieleden te kunnen zijn (liever samen in het kamp dan alleen daarbuiten). Bijvoorbeeld: 
• Staat er meer dan één gegeven op het kaartje dat niet in een vast veld ingevuld kan worden, dan kan je met het plusje meerdere velden oproepen.
• Ook hier geldt: onleesbare karakters vervangen door @.
• Zoals hierboven al beschreven, kun je doorgestreepte informatie in dit veld kwijt. (De gecorrigeerde tekst staat in het daartoe bestemde invoerveld. In het veld 'tekst of nummer, letterlijk overnemen' komt tussen rechte haakjes, de doorgestreepte informatie. Bijvoorbeeld '[11]'. In het veld 'evt. opmerkingen hierbij' kunt u waar nodig extra informatie geven over de locatie van de verbeterde tekst op het kaartje o.i.d.
• Stempel ARCHIEF KAMP VUGHT kun je negeren. Dit is een stempel uit de naoorlogse periode, geplaatst door het 'Afwikkelingsbureau Kamp Vught'. Zij verzamelde de kampadministratie na bevrijding van het kamp, en gebruikte het om nabestaanden te kunnen informeren over het lot van hun familieleden. 
• Het kan zijn dat u aan de linkerkant '2 Port. Gr.' of een afgeleide daarvan ziet staan. Neem dit (uiteraard letterlijk) over in het veld 'overige informatie en nummers'. De aantekening heeft betrekking op het aantal Portugees-Israëlitische grootouders van de hoofdpersoon. De Portugese groep vormde een aparte categorie Joden, die zich zodanig geassimileerd voelde, dat zij hoopten op grond daarvan vrijgesteld te worden van deportatie. Na vaak lang aan het lijntje gehouden te zijn, werden ze toch op trasport gezet. Het boek 'De onontkoombare afkomst van Eli d'Oliveira' van Jaap Cohen vertelt zo'n verhaal. Zie hieronder ook varianten van de aantekening die u kunt tegenkomen: 
• De melding 'z.o.z.' graag plaatsen onder 'overige informatie en nummers'. De achterkanten van de kaartjes zijn gescand en hebben we digitaal. Maar over het algemeen zijn deze blanco en daarom zijn ze geen onderdeel van het crowdsourcing-project. Maar met de melding 'z.o.z.' weten we dat er vermoedelijk iets op de achterkant staat en zullen we deze achteraf bekijken. 
• Het kan zijn dat u rechtsonder op het kaartje, vaak bij de vermelding van het beroep, een aantekening met ‘6/9’ een ‘J’ en een naam als bijvoorbeeld Hess, Klein, Elion of Strauss ziet staan. De aantekening betreft de toewijzing aan een werkcommando binnen het kamp. Het kan zijn dat er meerdere van dit soort meldingen op één kaartje staan. Een gevangene is dan in meerdere werkcommando’s ingedeeld geweest. 
  • Over de namen: Dit zijn hoogstwaarschijnlijk de namen van de voormannen van een werkcommando. Zo is ‘Splitter’ de voorman/vrouw van de bontwerkers (Marieke Meeuwenoord ‘Het hele leven is hier een wereld op zichzelf’ blz. 157).
  • Over ‘6/9’: Vermoedelijk is er op 6 september 1943 binnen Kamp Vught een (her)indeling geweest in de werkcommando's. Opvallend namelijk is dat in verschillende naamlijsten (uit de collectie van het NIOD), de datum 6-9-43 vaak als begin datum van een werkcommando voorkomt.

Handige websites

Ter referentie en informatie. Niet om over te nemen bij het invoeren van de kaartjes. Dus a.u.b. niet aan de hand van op deze websites gevonden informatie, de in te voeren data verbeteren. 

• Overzicht van omgekomen gevangenen: http://www.nmkampvught.nl/historische-informatie/omgekomen-in-vught/
• Oorlogsgravenstichting: https://oorlogsgravenstichting.nl/zoeken
• Joods Monument: https://www.joodsmonument.nl
• Afkortingen religies: http://reliwiki.nl/index.php?title=Lijst_met_afkortingen_genootschappen
• Beroep: http://historyofwork.iisg.nl/index.php
• Blokken in Kamp Vught 
• Mogelijke buitencommando’s Kamp Vught: https://www.kamparchieven.nl/nl/zoeken?mivast=959&mizig=210&miadt=298&miaet=1&micode=250g&minr=940542&miview=inv2&milang=en
• Google; handig voor Duitse beroepsnamen en andere onduidelijkheden: https://translate.google.com/?hl=nl
• Toetsenbord combinaties diakritische tekens: http://mslog.nl/asskeycoats/asskeycoats1.html
  • Het kan zijn dat het systeem niet goed reageert als u de toetscombinatie ALT148 gebruikt voor een o met umlaut. U kunt dan ook de toetscombinatie ALTGr + p proberen. 

Veel gestelde vragen

• Ik kom het kaartje tegen waar mijn grootvader of een ander familielid op staat. Mag ik deze informatie delen met mijn familie?

We snappen heel goed dat u deze informatie zou willen delen met nabestaanden en familieleden. Maar we vragen u de vrijwilligersverklaring na te leven, en dus scans en data niet te delen of verspreiden. Alle informatie die je tegenkomt in dit project is strikt vertrouwelijk, ook als het gaat om een bekende of familie. Het kan namelijk om informatie gaan van nog levende personen en wij willen hun privacy respecteren. Natuurlijk kun je via info@oorlogsbronnen.nl wel een zogenaamd 'verzoek tot inzage'  indienen bij het NIOD, voor een specifiek kaartje. We helpen je graag op weg!

• Waarom is er geen forum waar wij alle probleemgevallen onderling kunnen bespreken?

In verband met de bescherming van de persoonsgegevens zijn we helaas genoodzaakt heel voorzichtig met de uitwisseling van gegevens om te gaan. Wend je direct tot de redacteur in het opmerkingenveld of mail info@oorlogsbronnen.nl als je er niet uitkomt.

Bezwaar

Het Netwerk Oorlogsbronnen is als eigenaar van het project verantwoordelijk voor de algehele uitvoering van het project. HetVolk.org is faciliteert de crowdsource-omgeving en is verantwoordelijk voor de technische faciliteiten. We realiseren ons dat er mogelijk gegevens staan van nog levende personen. Mocht u dit tegenkomen en er bezwaar tegen hebben, neem dan contact op met NOB via info@oorlogsbronnen.nl. We gaan hier met respect mee om. Het Netwerk Oorlogsbronnen kan vrijwilligers waarvan wordt vermoed dat ze zich niet houden aan de gebruiksvoorwaarden, de toegang tot project(en) Crowdsourcing Kamp Vught ontzeggen.