De oorlog online - Symposium & Handreiking

De komende jaren vervallen steeds meer archiefwettelijke beperkingen op de openbaarheid van archieven uit en over de Tweede Wereldoorlog. Erfgoedinstellingen bereiden zich daarop voor en willen deze openbare archieven ook online beschikbaar stellen, zoals gebruikelijk is in de archiefsector bij veel gevraagde archieven. Dit proces is op veel plaatsen al aan de gang. Daarbij komen de volgende vragen op: Is het risico niet te groot, dat er gevoelige informatie in zit van personen die nog in leven zijn? En dat er nog auteursrecht op rust? Hoe kun je deze risico’s afwegen tegen het grote maatschappelijke belang van online openbare oorlogsarchieven? En hoe kun je de risico’s verminderen, hoe doen andere instellingen dat? 

Het consortium Oorlog voor de Rechter richt zich op de openbaarmaking en volledig online plaatsing per 2025 van het grootste en meest geraadpleegde oorlogsarchief van Nederland: het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Consortiumdeelnemers zijn het Nationaal Archief, het Huygens Instituut, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en de stichting WO2NET. Het consortium wil de met dit project opgedane ervaringen graag delen met de hele erfgoedsector, en heeft daarvoor deze handreiking opgesteld.

Op het symposium vertellen diverse vakgenoten, waaronder het team van Oorlog voor de Rechter, over hun praktijkervaringen met het online plaatsen van oorlogsarchieven, deskundigen en specialisten over de juridische aspecten en de methoden van risicovermindering. De inhoud van de handreiking wordt uitgebreid belicht en er is mogelijkheid tot stellen van vragen en discussie.
 

Het definitieve programma start om 13:30 en is als volgt: 

• Welkom door Ellen van der Waerden, directeur stichting WO2NET en moderator
• Edwin Klijn, projectleider Oorlog voor de Rechter, Stichting WO2NET, “Oorlog voor de Rechter”, een korte introductie over het project het project Oorlog voor de Rechter; wat is het precies en wat is ermee mogelijk?
• Marianne Loef, eigenaar Loef Advies, redacteur van de handreiking, “De handreiking ‘De oorlog online’, dilemma's en oplossingen?” Over het nut van de handreiking voor het hele veld. Waarom is het besluit genomen om openbaar en online te gaan, waar loop je dan AVG-technisch tegenaan en hoe ga je hiermee om: risicoanalyse en passende maatregelen.
• Maarten Zeinstra, jurist IP Squared, “De letter en geest van het auteursrecht”, over de toepasbaarheid van het hedendaags auteursrecht op de collectie van het CABR, de geest en de letter van de wetgeving en hoe van daaruit de samenleving zich kan verhouden tot dit archief. 
• Puck Huitsing, projectdirecteur Oorlog voor de Rechter, “Uitgangspunten en perspectieven van ‘De oorlog online’.“ Over mogelijkheden van de handreiking met de volgende uitgangspunten: niet volgens de letter van de wet maar volgens de geest van de wet, het in overleg gaan met betrokkenen, en het benaderen vanuit  de gebruiker in plaats van vanuit het juridische kader.
• Aan Bert de Vries, directeur Stadsarchief Amsterdam en voorzitter KVAN, wordt vervolgens de handreiking aangeboden. Hij neemt deze namens de archiefsector in ontvangst en zal hierop kort reflecteren. 

Pauze

• Martijn Spruit, Informatiespecialist / Functionaris gegevensbescherming en Roosje Keijser, Sectorhoofd collectie en netwerk / plaatsvervangend directeur, beiden van het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis, “Matchen op het Nationaal Register van Overledenen” Met praktijkvoorbeelden wordt getoond hoe meer bronnen kunnen worden vrijgegeven als archieven worden gematcht met het Nationaal Register van Overledenen.
• Dr. Raymund Schütz, historicus en archivaris, “Vanaf 1-1-2025 het Rode Kruisarchief openbaar!" Waarom de openstelling van het CABR een precedentwerking zou moeten hebben voor de openbaarheid van het RK-oorlogsarchief.
• Jantje Steenhuis, Gemeentearchivaris en directeur Stadsarchief Rotterdam, “Privacy dies with the person”. Hoe zit het met de privacy van de nabestaanden? De Werkgroep Herkenning zocht onlangs de pers over de vraag of nabestaanden zitten te wachten op een 'goede' digitale toegankelijkheid tot de 'foute' daden van hun ouders of grootouders. Jantje zal deze kwestie niet alleen vanuit professioneel perspectief, maar ook vanuit persoonlijk perspectief behandelen.
• Ton Offerman en David Groeneveld, podcastmakers artOloco, “Uit schaamte”, Een presentatie over de zoektocht hoe het zwijgen te doorbreken. Ton gaat samen met David op zoek naar het oorlogsverleden waar zijn vader altijd over zweeg. Niet alle familieleden zijn blij met Tons plannen voor een openhartige voorstelling over de rol van de NSB en SS in zijn familie. Nog steeds denken zijn nichten dat zwijgen het beste is, zoveel lijkt er voor hen te verliezen. Vaders kunnen van hun voetstuk vallen, moeders kunnen beschimpt worden.