Wie in de collectie van Stichting Moluks Historisch Museum op zoek gaat naar bronnen over de Tweede Wereldoorlog ziet al snel dat het aantal items dat gedateerd is binnen de jaren 1940-1945, beperkt is. Het zwaartepunt ligt juist bij de periode daarna: de tijd waarin jonge Molukkers in dienst traden van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en aan de kant van Nederland vochten tegen de Indonesische nationalisten.
Kaderschool te Cimahi, 1949
Met de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië in 1949 was voor Molukkers de oorlog nog niet afgelopen. Op Ambon werd op 25 april 1950 de zelfstandige Republiek der Zuid-Molukken (RMS) uitgeroepen, die eind dat jaar door Indonesische troepen werd veroverd.
Zo kwam het dat in 1951 na jaren van oorlog en onzekerheid een groep van ca. 12.500 Molukkers naar Nederland werd overgebracht. Het ging voornamelijk om militairen die hadden gediend in het KNIL, schepelingen van de Koninklijke Marine en hun gezinsleden. Bij aankomst in Nederland werden de KNIL-ers ontslagen uit militaire dienst. Zij kwamen te wonen in barakkenkampen in afwachting van terugkeer naar huis.
Foto’s en objecten van het KNIL zijn meestal afkomstig van Molukse militairen zelf. Het zijn veelal (groeps)portretten en familiefoto’s die laten zien hoe de Molukse gezinnen leefden in de kazernes.
KNIL-echtgenotes met hun kinderen in een tangsi te Malang (Java), ca. 1950
Onder het trefwoord ‘KNIL’ is ook een serie te vinden die geschonken is door de familie Pasanea-Platenkamp. A.F. (Paul) Pasanea was na WOII werkzaam als officier van de legervoorlichtingsdienst van het KNIL. Ze tonen een positief beeld van het werk van het KNIL: trainingen, voorlichtingsbijeenkomsten en hulp aan de bevolking. Daartoe behoren ook enkele foto’s van KNIL-militairen in warme winteruniformen.
KNIL-militairen in winteruniform, in een opleidingskamp in Nederland, 1946-1947
Later werd Paul Pasanea minister van Voorlichting van de RMS-regering in ballingschap. Bij de oprichting van het Moluks Historisch Museum schonken nog meer RMS-leiders van het eerste uur hun persoonlijke archieven aan het Moluks Historisch Museum. Ook Nederlanders, zowel particulieren als organisaties, die de Molukkers steunden in hun strijd tegen het ontslag uit militaire dienst en voor onafhankelijkheid. Bekende namen zijn: J.A. Manusama, J.P. Nikijuluw, P.W. Lokollo, advocaat K. van Rijckevorsel, E. Hazelhoff-Roelfzema (Soldaat van Oranje èn Soldaat van Ambon), ds. S. Metiarij, F.A. Aponno, F. Tetelepta en Stichting Door de Eeuwen Trouw.